Wady wymowy

…najczęściej występujące wśród dzieci w wieku szkolnym

1. SYGMATYZM (SEPLENIENIE) najczęściej spotykane zaburzenie artykulacji u dzieci. Polega na nieprawidłowym wymawianiu głosek [s, z, c, dz][i], [ś, ź, ć, dź][ii] oraz [sz, ż, cz, dż][iii]. Może on polegać na:

opuszczaniu danej głoski (jednej lub wielu z poszczególnych szeregów) tzw. mogisygmatyzm,
zamienianiu głosek w poszczególnych szeregach (np. zamiast głosek sz, ż, cz, dż realizowane są s, z, c, dz) tzw. parasygmatyzm;
deformowaniu głosek z szeregu syczącego, ciszącego lub szumiącego tzw. sygmatyzm właściwy. Wyróżniamy:

– seplenienie międzyzębowe (sygmatyzm interdentalny) – wysuwanie języka między zęby w linii środkowej lub bocznej przy wymawianiu głoski lub głosek z jednego lub trzech szeregów;
– seplenienie przyzębowe (sygmatyzm przyzębowy) – głoski syczące, ciszące i/lub szumiące wymawiane są przy płaskim ułożeniu języka, który przylega do wewnętrznej strony siekaczy;
– seplenienie wargowo-zębowe (sygmatyzm wargowo-zębowy) – przy artykulacji głosek biorą udział górne siekacze i dolna warga, a nie język;
– seplenienie wargowe (seplenienie wargowe) – przy artykulacji udział biorą górna i dolna warga, a nie język;
– seplenienie boczne (sygmatyzm boczny) – może być prawo-, lewo- lub obustronne. Artykulacja odbywa się przy niesymetrycznym ułożeniu języka;
– seplenienie nosowe (nazalizacja) – brzmienie głosek jest zniekształcone przez rezonans nosowy lub poszum nosowy;
– seplenienie świszczące (sygmatyzm świszczący) – występuje przy wadach zgryzu oraz artykułowaniu głosek z dużą siłą;
– seplenienie krtaniowe (sygmatyzm krtaniowy) – powstaje przy rozszczepach podniebienia oraz wiotkości mięśni krtani i nagłośni;
– seplenienie podniebienne (sygmatyzm podniebienny) – występuje przy zgryzie otwartym, przodozgryzie i palatalizacji.

2. ROTACYZM (RERANIE) polegaj na nieprawidłowej artykulacji głoski [r]. Rotacyzm może przybierać różne formy:

opuszczanie głoski [r] tzw. mogirotacyzm,
zastępowanie głoski [r] inną tzw. parasygmatyzm;
deformowanie głoski [r] tzw. rotacyzm właściwy.

3. LAMBDACYZM – to nieprawidłowa realizacja głoski [l]

4. KAPPACYZM – nieprawidłowa realizacja głoski[ k]

5. GAMMACYZM – nieprawidłowa realizacja głoski[g]

6. BETACYZM – nieprawidłowa realizacja głoski[b]

7. MOWA BEZDŹWIĘCZNA – głoski dźwięczne (b d w z ź ż g dz dź dż) zastępowane są ich odpowiednikami bezdźwięcznymi (p t f s ś sz k c ć cz). Wymowie bezdźwięcznej zwykle towarzyszy cichy, monotonny głos. Wada ta powoduje duże trudności w zrozumieniu mówiącego oraz ma wyraźne odzwierciedlenie w czytaniu i pisaniu.

8. NOSOWANIE – to zaburzenie artykulacji i zaburzenie barwy głosu, czyli mówienie z poszumem nosowym lub z rezonansem nosowym.

9. JĄKANIE (niepłynność mówienia) – polega na zaburzeniu koordynacji pracy aparatów: oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego, na patologicznie wzmożonym napięciu, co doprowadza do zaburzenia rytmu i tempa mowy. Z jąkaniem mamy do czynienia wtedy, gdy dziecko zdaje sobie sprawę z tego, że się zacina, co prowadzi do kolejnych napięć, leku przed mówieniem i nadmiernej samokontroli, a w efekcie nasila to zaburzenia mowy. Przyczyny jąkania upatrywane są w: napięciach nerwowych, słabym systemie nerwowym, niskiej sprawności motorycznej, chwiejnym układzie wegetatywnym oraz naśladownictwie.

10. OPÓŹNIENIE ROZWOJU MOWY dzieli się na dwie grupy:

proste – dziecko nie mające zaburzeń w sferze intelektualnej, rozumie mowę, jednak jej nie tworzy (nie mówi).
złożone – dziecko ma problemy z mową czynną i bierną (nie rozumie komunikatów słownych oraz nie mówi). Opóźnienie złożone może występować przy: uszkodzeniach centralnego układu nerwowego, zaniedbaniach środowiskowych itd.

[i] szereg syczący
[ii]szereg ciszący
[iii]szereg szumiący

mgr Katarzyna Adamska
(logopeda w Szkole Podstawowej Nr 163
im. Batalionu „Zośka” w Warszawie)