Zajęcia przygotowujące do czytania
„Jeśli uczymy uczniów tak samo dziś, jak uczyliśmy wczoraj, pozbawiamy ich jutra.”
ZAJĘCIA Z ZAKRESU ROZWIJANIA UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA
DLA UCZNIÓW KLAS PIERWSZYCH:
CELE OGÓLNE:
- nabywanie umiejętności czytania;
- stymulacja ogólnego rozwoju dziecka;
- aktywizacja obszarów warunkujących proces czytania:
– percepcja wzrokowa
– percepcja słuchowa;
– motoryka;
– operacje umysłowe.
- rozwijanie mowy;
- rozbudzanie zainteresowań czytelniczych;
- rozwijanie aktywnej postawy podczas zajęć;
- budowanie pozytywnej motywacji dziecka.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń:
- odczytuje zapis graficzny samogłosek, sylab oraz wyrazy i proste teksty;
- dokonuje analizy i syntezy wzrokowej obrazków i zapisów graficznych;
- dokonuje analizy i syntezy słuchowej wyrazów i tekstów;
- stara się prawidłowo wymawiać wyrazy;
- stara się samodzielnie wykonywać powierzone zadania;
- interesuje się czytaniem;
- potrafi przez dłuższy czas skupić uwagę.
PRZEGLĄD ZASTOSOWANYCH METOD:
Metoda symultaniczno-sekwencyjna prof. Jagody Cieszyńskiej
Prof. dr hab. Jagoda Cieszyńska – pracuje w Uniwersytecie Pedagogicznym w Katedrze Logopedii. Przez 28 lat była psychologiem-logopedą w Zespole Diagnozy i Terapii, a obecnie pełni funkcję dyrektora merytorycznego w portalu konferencje-logopedyczne oraz w Centrum Metody Krakowskiej. Prowadzi badania naukowe obejmujące zagadnienia dotyczące problemów związanych z dysleksją, dwujęzycznością i dyglosją, nabywania i rozwoju systemu językowego dzieci niesłyszących, metod diagnozowania dzieci z zaburzeniami komunikacji językowej (autystycznych, z alalią, z afazją, z Zespołem Aspergera z porażeniem mózgowym oraz obniżeniem sprawności intelektualnej) i metod badania rozwoju funkcji poznawczych u dzieci w wieku niemowlęcym, poniemowlęcym i przedszkolnym.
Jest członkiem:
- Rady Naukowej Polskiego Towarzystwa Logopedycznego,
- Stowarzyszenia Rodziców i Przyjaciół Dzieci Niesłyszących i Autystycznych „Effatha” oraz jego opiekunem merytorycznym,
- Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Pełni funkcje:
- Zastępcy przewodniczącego Komisji Zaburzeń Mowy przy Polskim Komitecie Językoznawczym PAN,
- Członka Zarządu Polskiego Towarzystwa Logopedycznego.
Nauka czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną opiera się na:
– wynikach badań neuropsychologicznych, dotyczących powiązań intermodalnych;
budowanych podczas przetwarzania bodźców słuchowych i wzrokowych.
– badaniach neuropsychologicznych potwierdzających, iż sylaba a nie fonem jest najmniejszą jednostką percepcyjną;
– założeniu, że percepcja słuchowa ma zasadnicze znaczenie dla budowania systemu językowego dziecka;
– wiedzy na temat funkcji symultanicznych (prawopółkulowych) i sekwencyjnych (lewopółkulowych) oraz kształtowania się struktur umożliwiających przesyłanie informacji między półkulami mózgu (spoidło wielkie, istmus);
– powtórzeniu sekwencji rozwoju mowy dziecka (od samogłosek, sylab, przez wyrażenia dźwiękonaśladowcze, do wyrazów i zdań);
– naśladowaniu 3 etapów nabywania systemu językowego: POWTARZANIA, ROZUMIENIA, NAZYWANIA (samodzielnego czytania);
– konstruowaniu dla potrzeb terapii podstawowych schematów składniowych i minimalizacji systemów języka;
– pobudzaniu „zwierciadlanych neuronów” (mirror neurons, Spiegelneurone).
(informacje pochodzą ze strony- http://www.centrummetodykrakowskiej.pl/8,a,jagoda-cieszynska.htm)
Metoda 18 struktur wyrazowych-Ewa Kujawa, Maria Kurzyna
Metoda 18 struktur wyrazowych przedstawia pracę korekcyjno-kompensacyjną stosowaną i sprawdzoną przez autorki-Ewę Kujawę i Marię Kurzynę. Metoda ta opiera się na analizie sylabowo-głoskowej wyrazów w powiązaniu z ich budową literową. Jest to metoda przeznaczona do jednoczesnego ćwiczenia czytania i pisania na tym samym materiale leksykalnym, w oparciu o uaktywnianie – w równej mierze – analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego.
W omawianej metodzie przestrzegane jest stopniowe i rozłożone w czasie poznawanie wyrazów o konkretnej, jednakowej na danym etapie pracy, budowie literowo-sylabowej. Poznawanie to oparte jest o bogaty i różnorodnie zaprezentowany materiał słowny. Wykorzystywanych jest 18 różnych typów wyrazów, które różnią się między sobą budową – liczbą sylab, kolejnością ich występowania, stopniem złożoności sylab.
Metoda 18 struktur wyrazowych jest metodą sylabową, uwzględniającą taki podział wyrazów na sylaby, który akcentuje rozdzielanie spółgłosek sąsiadujących ze sobą u zbiegu sylab. Do zaznaczania poszczególnych elementów wyrazów stosowane są trzy kolory: zielonym – oznacza się sylaby, czarnym – spółgłoski, czerwonym – samogłoski. W ściśle ustalonej kolejności wprowadza się 18 typów wyrazów – od najłatwiejszych do najtrudniejszych
PLAN PRACY
Naukę czytania zaczynam od samogłosek: A, U, I , E, O, Y. Każdą samogłoskę wprowadzamy w kontekst(obrazek)
2b. Każdą samogłoskę (a potem sylabę) należy ćwiczyć poprzez
– powtarzanie (popatrz A… co to? …. A),
-rozumienie (np. rozrzucamy samogłoski na stole i mówimy: „ daj A”, daj E”),
-nazywanie ( co to?)
2c. Samogłoski- wprowadzamy po 2, 3 w trakcie zajęć (wykorzystujemy gesty i wizualizacje).Po wprowadzeniu samogłosek, utrwalamy je na dowolnych pomocach np. twisterze samogłoskowym
2d.Schemat pracy na etapie wprowadzania samogłosek:
Nauka czytania samogłosek realizowana jest w trzech etapach:
-POWTARZANIE
W pierwszym etapie zadaniem ucznia jest powtarzanie głosek odczytywanych przez nauczyciela. Nauczyciel odczytuje głoski, a uczniowie je powtarzają. Istotną kwestią jest wprowadzenie wizualizacji samogłosek (Y – uniesione ręce, i – palec na nosie obrazujący kropkę nad i).
-ROZUMIENIE -ROŻNICOWANIE
Nauczyciel wskazuje samogłoskę a dziecko ją odczytuje lub odwrotnie – dorosły wymawia samogłoskę a dziecko ją wskazuje. Prof. Cieszyńska podkreśla, że „aktywność własna zakończona sukcesem jest koniecznym warunkiem utrwalania śladów pamięciowych, wzbudza motywację do kontynuowania działania. Samodzielne dochodzenie do rozwiązania zadania buduje wiarę we własne możliwości. Bez pozytywnych emocji trudno jest optymalizować proces nauczania czytania.” .
-NAZYWANIE
Najpierw dziecko odczytuje pojedyncze litery, oznaczające wypowiadane samogłoski. Ważnym jest kształtowanie odpowiedniego kierunku czytania (od lewej strony kartki do prawej) oraz dokładne odczytanie tylu samogłosek ile zostało zapisanych.
2e. Kolejność faz i wprowadzanie poszczególnych głosek
ETAP I – OD SAMOGŁOSEK PRYMARNYCH DO SYLABY OTWARTEJ,
ETAP II – OD SYLABY OTWARTEJ DO PIERWSZYCH WYRAZÓW,
ETAP III – CZYTANIE SYLAB ZAMKNIĘTYCH,
ETAP IV – CZYTANIE NOWYCH SYLAB OTWARTYCH I ZAMKNIĘTYCH,
ETAP V – SAMODZIELNE CZYTANIE TEKSTÓW.
2f.Główne zasady pracy metodą symultaniczno-sekwencyjną:
-Zajęcia zawsze rozpoczynają się od ćwiczeń łatwych, z których wykonaniem dziecko nie będzie miało trudności;
-Uczeń rozpoczyna kolejny etap czytania pod warunkiem opanowania poprzedniego;
-Poszczególne głoski wprowadzane są w sylabach, a nie w izolacji – nie uczymy głoskowania (nie podajemy dziecku nazw liter).
-Uczeń powtarza poszczególne samogłoski, sylaby i wyrazy, następnie nauczyciel sprawdza, czy dziecko rozumie (rozpoznaje) wskazaną sylabę -Następnie uczeń samodzielnie nazywa (czyta) sylaby;
– Zgodnie z obowiązującą zasadą podczas czytania i pisania w języku polskim zawsze zachowujemy kierunek od strony lewej do prawej,
-Stosujemy technikę odwracania ról: najpierw my uczymy dziecko, potem dziecko uczy nas;
– Wprowadzony materiał powtarzamy wielokrotnie, aż do dobrego opanowania
2g.Każdy uczeń otrzymuje do wyćwiczenia suwak sylabowy, który umożliwia mu ćwiczenie czytania sylaby, a potem wyrazów złożonych z sylab. Suwak dostosowany jest do poziomu jego umiejętności w czytaniu. Gdy uczeń wyćwiczy suwak, czyta go i wymienia na inny – na tym samym lub wyższym poziomie. W efekcie oczekujemy utrwalenia się techniki sylabowej czytania, która umożliwia płynne przejście do czytania całymi wyrazami a następnie tekstem.
Ad3). Kolejność wprowadzania sylab.
I etap:
PA PO PU PÓ PE PI PY
MA MO MU MÓ ME MI MY
BA BO BU BÓ BE BI BY
LA LO LU LÓ LE LI
FA FO FU FÓ FE FI FY
WA WO WU WÓ WE WI WY
TA TO TU TÓ TE TY TI
DA DO DU DÓ DE DI DY
Następnie z tych sylab budujemy pierwsze zdania i wyrazy. Warunek jest jeden: zawsze sylaba jest otwarta (zakończona samogłoską).
II etap
SA SO SU SÓ SE SY
ZA ZO ZU ZÓ ZE ZY
KA KO KU KÓ KE KI KY
GA GO GU GÓ GE GI GY
JA JO JU JÓ JE JI
NA NO NU NÓ NE NY
RA RO RU RE RY
Ćwiczymy wprawki- 2 sylaby otwarte oraz wyrazy dwusylabowe.
III etap
Wprowadzamy nowe sylaby:
Ż/RZA Ż/RZO Ż/RZE Ż/RZY Ż/RZU Ż/RZÓ
SZA SZO SZE SZY SZU SZÓ
CA CO CE CY CU CÓ
DZA DZO DZE DZY DZU DZÓ
IV etap
Wprowadzenie
ŁA ŁO ŁU ŁÓ ŁY ŁE
CH/HA CH/HO CH/HE CH/HU CH/HÓ CH/HY
V etap
Wprowadzamy dwuznaki:
CZA CZO CZU CZÓ CZE CZY
DŻA DŻO DŻU DŻÓ DŻE DŻY
SIA SIO SIE SIU SIÓ
ZIA ZIO ZIE ZIU ZIÓ
CIA CIO CIE CIU CIÓ
DZIA DZIO DZIE DZIU, DZIÓ
NIA, NIO NIE NIU NIÓ
etap VI
AŚ OŚ EŚ UŚ IŚ YŚ
AĆ OĆ EĆ UĆ IĆ YĆ
oraz DŹ, Ż, Ń,
i samogłoski Ą, Ę.
Każdą z sylab utrwalamy na suwaczkach, kartonikach z sylabami, następnie czytając wprawki 2 sylabowe, a potem wyrazy złożone z 2 sylab otwartych.
Ad4)Na kolejnym etapie pracy opieramy się na metodzie 18 struktur wyrazowych autorstwa Ewy Kujawy i Marii Kurzyny.
Po utrwaleniu powyższych sylab- samodzielnie, we wprawkach, wyrazach dwusylabowych i w wyrazach trzysylabowych-złożonych z sylab otwartych
( tempo pracy dostosowujemy do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia), pracujemy według schematu:
- Czytamy wyrazy wielosylabowe złożone z sylab otwartych np. „ka-ru-ze-la”;
- Ćwiczymy sylabę zamkniętą ( tu „zamykamy” sylabę otwartą za pomocą spółgłoski)- np. „kot”;
- Wprowadzamy wyrazy 2-sylabowe, złożone z 2 różnych typów poznanych sylab, czyli sylaba otwarta plus zamknięta np. „ko-ral”;
- Ćwiczymy wyrazy 2-sylabowe powstałe przy zamianie kolejności sylab w stosunku do części poprzedniej „bit-wa”, czyli sylaba zamknięta plus otwarta;
- Ćwiczymy wyrazy złożone z 2 sylab zamkniętych np. ,,bał-wan”;
- Wyrazy wielosylabowe złożone z poznanych 2 typów prostych sylab np. „pap-rot-ka”, „sa-la-ter-ki”; czyli „mieszamy” sylaby zamknięte i otwarte;
- Ćwiczymy wyrazy 1-sylabowe ze zbiegiem spółgłosek w wygłosie np. „park”;
- Ćwiczymy wyrazy 1-sylabowe ze zbiegiem spółgłosek w nagłosie np. „kra-;
- Wyrazy 2-sylabowe powstałe przez połączenie sylaby -zbieg spółgłosek w nagłosie( etap poprzedni) plus sylaba otwarta „kra-ta”;
- Wyrazy 2-sylabowe powstałe przez połączenie sylaby-zbieg spółgłosek w nagłosie, plus sylaba zamknięta np. „kra-wat”;
- Wyrazy 1-sylabowe – dłuższe ze zbiegiem spółgłosek w nagłosie np. „kran”;
- Wyrazy 2-sylabowe powstałe przez połączenie sylaby z etapu poprzedniego-zbieg spółgłosek w nagłosie ,plus sylaba otwarta np.”słom-ka”;
- Wyrazy 2-sylabowe powstałe przez połączenie sylaby- zbieg spółgłosek w nagłosie, plus sylaba zamknięta, np. „plas-tyk”;
- Wyrazy 1-sylabowe ze zbiegiem trzech spółgłosek w nagłosie np. „sklep”;
- Wyrazy 1-sylabowe ze zbiegiem spółgłosek w nagłosie i wygłosie jednocześnie np. „kleks”;
- Wyrazy o różnej strukturze literowo-sylabowej zawierające w jednej sylabie, obok samogłoski literę „i” np. „ko-biał-ka”;
- Wyrazy o różnej liczbie sylab i niejednolitej, zróżnicowanej strukturze np.”trans-port”, „chlo-ro-form”.
Przez cały okres pracy będzie prowadzona szczegółowa obserwacja osiągnięć i postępów uczniów (indywidualna oraz dla całej grupy) w zakresie kompetencji polonistycznych zawartych w Podstawie Programowej .
Wanda Grębecka
Agnieszka Winiarska