Ćwiczenia

LOGOPEDYCZNE PRZY SEPLENIENIU MIĘDZY-ZĘBOWYM

Pamiętaj, że wystarczy 20 minut ćwiczeń wykonywanych każdego dnia, aby zacząć mówić poprawnie! Tylko systematyczne usprawnianie narządów mowy pomoże Ci pozbyć się wady wymowy.

Ćwiczenia wykonuj starannie, przed lustrem, tak jak to robisz na zajęciach logo terapii w szkole. Gotowy? Zatem do dzieła :)

Ćwiczenia oddechowe:

Wdech nosem (usta zamknięte ) i wydech ustami.
Dmuchanie na płomień świecy, piłkę pingpongową, wiatraczek, przez rurkę do szklanki z wodą, itd.
Przenoszenie za pomocą słomki małe kulki papieru do koszyczka.
Wdech nosem, przy wydechu sycz jak wąż (pamiętaj o języku za zębami!).

Ćwiczenia usprawniające narządy mowy:

ĆWICZENIA WARG:

zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie
cmokanie
parskanie
wysuwanie i spłaszczanie warg złączonych wymawiając przy tym „i” oraz ,,u”
nadymanie policzków i przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego
uśmiech bez pokazywania zębów (rozciąganie warg)

ĆWICZENIA JĘZYKA:

przy otwartej buzi przesuwanie języka od jednego kącika ust, do drugiego
liczenie zębów (dotykanie każdego zęba czubkiem języka) przy otwartej buzi
malowanie sufitu (przesuwanie czubka języka po podniebieniu od zębów w głąb jamy ustnej)
kląskanie językiem
mycie zębów (przesuwanie języka po zewnętrznej stronie górnych zębów) przy otwartej buzi
wypychania językiem policzków

ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE:

powtarzanie głosek [s], [z], [c], [dz] w izolacji zwracając uwagę, by czubek języka był tuż za górnymi lub tuż za dolnymi zębami (nigdy między!) dokładnie na wprost złączonych górnych i dolnych jedynek. W prawidłowej artykulacji s może pomóc przedłużona wymowa f. Zbliżamy zęby dolne i górne, wyszczerzamy je i w trakcie wymawiania ffff… polecamy rozszerzyć wargi lub próbujemy rozciągnąć je palcami.
powtarzanie sylab:

SA SE SO SU SY

ASA ESA OSA USA YSA

ASE ESE OSE USE YSE

ASO ESO OSO USO YSO

ASU ESU OSU USU YSU

ASY ESY OSY USY YSY

AS ES OS US YS *

*głoskę [s] zamieniamy na [c]

ZA ZE ZO ZU ZY

AZA EZA OZA UZA YZA

AZE EZE OZE UZE YZE

AZO EZO OZO UZO YZO

AZU EZU OZU UZU YZU

AZY EZY OZY UZY YZY *

głoskę [z] zamieniamy na [dz].

kiedy dziecko radzi sobie z sylabami, możemy wprowadzać wyrazy z głoskami syczącymi:
na początku wyrazu np. sok, sowa, ser, syk, supełek, zupa, zachód, cytryna, dzwonek itd.
w środku wyrazu np. kasa, pastwisko, masa, mazurek, pędzą, raca itd.
na końcu wyrazu np. kos, nos, koc (pamiętamy, że w języku polskim nie wymawia się na końcu wyrazu głosek dźwięcznych, czyli [z] należy artykułować jak [s], a [dz] jak [c])
kiedy poprzednie etapy ćwiczeń zostaną opanowane, można wprowadzać utrwalanie głosek syczących poprzez powtarzanie zwrotów (np. smaczna zupa, radosny kos), a następnie zdania (np. Sebastian sprytnie schował się w schronie.)

Kiedy zaburzona głoska zostanie opanowana podczas ćwiczeń przed lustrem, należy kontrolować mowę dziecka (zwracać mu uwagę i przypominać by mówiło poprawnie). Terapia kończy się, gdy dziecko bez wysiłku wymawia głoski [s], [z], [c], [dz] z językiem za zębami w mowie spontanicznej.

————————————————————————————-

ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE DLA DZIECI Z ROTACYZMEM

Trudnością przy wywoływaniu głoski [r] jest mało sprawny język, dlatego tak ważne są ćwiczenia usprawniające zwłaszcza jego czubek.

ĆWICZENIA JĘZYKA:

nagryzanie brzegów języka zębami (masaż) i rozciąganie go
przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby żuchwy i szczęki górnej
kląskanie
przesuwanie czubkiem języka po podniebieniu (od zębów w głąb jamy ustnej)
wysuwanie szerokiego języka z buzi nie dotykając zębów (jama ustna szeroko otwarta)
kląskanie (kształt ust jak przy głosce [i] oraz [u]
odklejanie czubkiem języka chrupki, opłatka, miodu, czekolady z „zaczarowanego miejsca” na podniebieniu twardym (z wałka dziąsłowego)
ssanie landrynki

ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE:

Wymawianie głosek [t], [d], [n] dziąsłowo tzn. czubek języka cofa się w głąb jamy ustnej i dotyka wałka dziąsłowego, czyli „magicznego miejsca” (wybrzuszenia w szczęce przebiegającego równolegle do linii zębów). Głoski wymawiamy w izolacji coraz szybciej, niejako stukając językiem o podniebienie.
Powtarzanie głosek [t d n] dziąsłowego w różnych konfiguracjach, na przemian i bardzo szybko

td
te de
Tu du
Tdn

Przy wymawianiu [d] realizowanego w sposób dziąsłowy jak najszybciej dotykamy palcem dziecka czubek języka od dołu – wychodzi wtedy wibracja „ sztuczne r” . Zamiast d-dziąsłowego można mówić [ż].
W trakcie mówienia [l] delikatne podbijanie ręką brody (metoda I. Styczek).
Wydmuchiwanie powietrza przy języku ułożonym przy dziąsłach i dmuchać (powstaje dźwięk podobny do [drr]).
Powtarzanie wyrazów, w których występuje [r] zamieniając je na [d] – dziąsłowe [metoda Talmy] .

WPROWADZANIE GŁOSKI [r] DO WYRAZÓW :

Do tego etapu można przejść, jeśli dziecko opanowało i utrwaliło poprawną realizację głoski [r] w sylabach izolacji ([rrrrr]).

Głoskę [r] zawsze najpierw ze spółgłoskami [d] i [t]dziąsłowymi.

Głoska [r] w nagłosie wyrazów

Początkowo można zamieniać głoskę [r] na [d] dziąsłowe (np. rak àdak, ryba àdyba).

Przykładowe wyrazy do ćwiczeń: rak, rama ,rana ,rasa , rata, radio, ranek, ratunek, rakieta, rok, ropa, rola, rondel, rolni, robot, robota, roleta, rogi, rosół, robak , rozkład, robota, roślina, rów, rój, ród , ruch, ruda, róża, ruina, rulon, równy, różnica, rumianek , rebus, renta, reszta, rejon, rekin, remont, reguła, redakcja, recepta, ryk , rytm, ryba, rynek, rynna, rysunek

Głoska [r] w śródgłosie wyrazów

Początkowo można zamieniać głoskę [r] na [d] dziąsłowe np. kara àkada, para à pada).

Przykładowe wyrazy do ćwiczeń: kara, para, mara, wara, Sara, tara, kora, pora, góra, mury, nurek, worek, dziura, korek, pióro, murek, fura, skóra, aparat, parasol, korona, jezioro, orać, rura, wtorek, skorupa, piorun, figura, biuro, teren, litera, kierat, siekiera, cerata, żyrafa, gitara, naród, obora, ogórek, huragan, skóra, kura.

Głoska [r] w wygłosie wyrazów

Początkowo można zamieniać głoskę [r] na [d] dziąsłowe np. żar à dar, dar à dad.

Przykładowe wyrazy do ćwiczeń: żar, dar, smar, ciężar, katar, aktor, autor, amator, konduktor, pomidor, bór, chór, mur, tur, zbiór, otwór, dyżur, kaptur, ser, ster, saper, kufer, monter, numer, plaster, cukier, lakier, puder, wir, parter, chaber, bohater, bór, car, ciężar, cukier, dar, deser, doktor, dwór, gwar, koper, kufer, lakier, motor, muchomor, numer, papier, pazur, potwór, sznur, świder, upór, zegar, wir.

Zestaw wyrazów do ćwiczeń głoski [r]:

a) [dr] : drabina, drań, drapać, dramat, drasnąć, drażnić, drążyć, dreptać, dreszcz , drewniaki, drewniany, drewno, dręczyć, drobny, droga, drogi, drogowskaz, drops, drozd, drożdże, drugi, drób, drut, drużyna, adres, biedronka, biodro, hydrant, modry, odrabiać, odrywać, podróż, udręka, wiadro, wydra, cedr.

b) [tr]: tracić, trafić, trampki, tramwaj, tran, trapez, trasa, tratwa, trawa, trasa, trąbka, tren, tragiczny, trąbić, trącać, trener, tresować, trochę, trociny, troje, trolejbus, tronowy, trója, trójkąt, truć, trudny, trujący, truskawka, trybuna, tryskać, atrament, cytryna, chytry, futro, futryna, jutro, natrysk, opatrunek, otruty, patrol, wiatr, pietruszka, potrafić, potrawa, utrata, wiatrak, zatracić, zatrucie, jesiotr, litr, łotr, metr.

Zestaw zdań do ćwiczeń głoski [r]:

Renata ma rozwiniętą różę.

Romek naprawia rower .

Ranna rosa jest zimna .

Jurek narysował równą kreskę .

Rysio karmi kury .

Rano rozległ się alarm .

Robert kroi arbuza .

Rankiem lśni rosa .

W porcie rybackim jest duży ruch .

Na rynku stoją latarnie .

Robotnicy wracają z fabryki .

Na biurku leży pióro .

W torebce jest rumianek

Krysia ma czerwone korale .

Marysia karmi kury.

Krawiec prasuje ubranie .

Krysia gra na trąbce .

Koło bramy chodzi kruk .

W ogrodzie leża grabie .

Krowa skubie mokrą trawę .

Na grobli stoi grupa dzieci .

Bronek zapomniał adresu .

W pralce jest brudne ubranie .

Brat pracuje w fabryce

Strażak niesie drabinę .

Na drodze leży drut.

Siostra kupiła truskawki .

Po futrynie chodzi biedronka .

Na strychu wisi futro .

Czeka nas trudna droga .

Po drugiej stronie jest wiatrak .

Patryk stroi struny gitary .

Trener założył dres .

Franek ma nowe trampki .

Struś przeskoczył strumyk .

Siostra założyła opatrunek .

Tramwaj skręcił w prawo .

! Należy pamiętać, że wywołanie prawidłowego brzmienia głoski [r], ze względu na to, że jest ona trudna artykulacyjnie, może być trudne i czasochłonne. Należy motywować dziecko i nagradzać za każdy, najmniejszy nawet postęp. Drogą do sukcesu jest systematyczne ćwiczenie podczas zajęć logoterapii w szkole oraz codzienne utrwalanie prawidłowej wymowy w domu.

————————————————————————————-

ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE PRZY PARASYGMATYŹMIE

Parasygmatyzm to zamienianie głosek [sz], [ż], [cz], [dż] głoskami [s], [z], [c], [dz]. Jest to jedna z najczęstszych wad wymowy wśród dzieci. Należy pamiętać, że do pewnego wieku (ok.5 lat) jest to zjawisko zupełnie normalne i nie należy go poddawać terapii. Jednak dziecko idące do pierwszej klasy szkoły podstawowej powinno już wymawiać wszystkie głoski poprawnie, zarówno w izolacji, jak i w wyrazach oraz zdaniach.

Tylko systematyczna terapia oraz codzienne ćwiczenia w domu spowodują, że dziecko zacznie mówić poprawnie! Ćwiczenia powinno wykonywać się przed lustrem, aby wspomóc korekcję wymowy wzrokiem.

Ćwiczenia oddechowe:

dmuchanie na płomień świecy,
dmuchanie na piłkę pingpongową,
dmuchanie na wiatraczek,
dmuchanie przez rurkę do szklanki z wodą
przenoszenie za pomocą słomki małe kulki papieru do koszyczka

Ćwiczenia usprawniające narządy mowy:

ĆWICZENIA WARG:

zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie
zamykanie ust i przesuwanie ich raz w lewo, raz w prawo
cmokanie
parskanie
wysuwanie i spłaszczanie złączonych warg wymawiając przy tym „i” oraz ,,u”
trzymanie kredki wargą górną pod nosem
przy rozchylonych ustach wciąganie warg do środka
nadymanie policzków i przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego
uśmiech bez pokazywania zębów (rozciąganie warg)

ĆWICZENIA JĘZYKA:

oblizywanie warg podczas ich szerokiego otwierania
przy otwartej buzi przesuwanie języka od jednego kącika ust, do drugiego
przy otwartej buzi wysuwanie języka daleko do brody oraz do nosa (broda pozostaje w dole)
opieranie czubka języka o dolne zęby i wybrzuszenie go tak, aby górne zęby skrobały grzbiet języka
dotykanie czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów przy silnie opuszczonej dolnej szczęce
liczenie zębów (dotykanie każdego zęba czubkiem języka) przy otwartej buzi
mycie zębów (przesuwanie językiem po zewnętrznej powierzchni górnych zębów od strony prawej do lewej i odwrotnie)
malowanie sufitu (przesuwanie czubka języka po podniebieniu – od zębów w głąb jamy ustnej)
przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach
grot (przy otwartej buzi wąski język wysuwa się daleko w przód i nie dotyka ani dolnych, ani górnych zębów)
łopata (przy otwartej buzi szeroki język wysuwa się daleko w przód i nie dotyka ani dolnych, ani górnych zębów)
kląskanie językiem
wypychania językiem policzków
oblizywanie górnej wargi językiem

ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE:

Powtarzanie głosek [sz], [ż], [cz], dż], w sposób prawidłowy w izolacji, czyli:

czubek języka jest uniesiony do wałka dziąsłowego („magicznego miejsca”)
zęby są zbliżone do siebie
wargi są wysunięte do przodu
powietrze przy wymawianiu głosek jest wydmuchiwane mocno i długo

Powtarzanie sylab:

SZA SZE SZO SZU SZY

ASZA ESZA OSZA USZA YSZA

ASZE ESZE OSZE USZE YSZE

ASZO ESZO OSZO USZO YSZO

ASZU ESZU OSZU USZU YSZU

ASZY ESZY OSZY USZY YSZY

ASZ ESZ OSZ USZ YSZ *

*głoskę [sz] zamieniamy na [ż], [cz], [dż].

Powtarzanie głosek w nagłosie wyrazów, np.:

szum, szabla, szafa, szalik, szuflada sześć, szosa, sznurówka, szpada, szary, żaba, żółty, rzeka, żmija, rzekomo, żbik, żołądź, czyn, czupryna, cztery, czkawka, czoło, cześć, czesać, czmyjać, dżokej, dżuma, dżdżownica, dżokejka

Powtarzanie głosek w śródgłosie wyrazów, np.:

koszyk, pasza, wieszak, nosze, koszula, pasztet, każdy, brzydal, bażant, wzorzysty, maczeta, koczkodan, paczka, kaczka, nauczyciel, radża

Powtarzanie głosek w wygłosie wyrazów, np.:

grosz, kapelusz, Łukasz, mąż, lekarz, gulasz, gracz, badacz, mecz,

Powtarzanie głosek w zdaniach, np.:

Na wieszaku wisi żółta czapka.

Koło szkoły stoi brzoza.

Obok szafy stoi szczotka.

Blisko szkoły jest skrzynka pocztowa.

Na tapczanie leży duża poduszka.

Na drzewie siedzą cztery szczygły

W szkole dzieci piszą i czytają.

Na półeczce stoi żelazko.

Po deszczu jest tęcza.

Pod leszczyną leżą orzeszki.

W kieszeni mam czystą chusteczkę.

Dziewczynka ma czerwony płaszczyk i żółtą czapeczkę.

Chłopczyk poszedł nad rzekę.

Jerzyk uczy się dobrze.

Mama piecze szarlotkę i biszkopt.

Mareczek przyniósł ze sklepu koszyk szczawiu.

Zosia włożyła uprasowany fartuszek.

Przed szkołą stoją samochody osobowe i ciężarowe.

Marzena i Grzegorz zbierają orzechy i grzyby.

Szymek ostrożnie ogląda książki o zwierzętach.

W zoo widzieliśmy duże żyrafy, słonie, żubry i żółwie.

Gdy dziecko opanuje już wymowę głosek szumiących w zdaniach, można utrudniać ćwiczenia podając wyrazy, gdzie głoski [sz], [ż], [cz], [dż] występują:

– obok siebie np.

szczaw, szczapa , szczotka, szczeble , szczęka, szczeniak, szczupak, szczudło, szczupły, szczep, szczebiot, szczegół, szczelina, szczyt, szczypta, szczypać, szczygieł, szczęście; paszcza, oszczep, puszcza, pieszczoch, deszczówka, leszczyna, płaszcz, tłuszcz, bluszcz, deszcz, leszcz, kleszcz, pryszcz, gąszcz, pszczoła, barszcz; w teczce, w doniczce, na półeczce, w paczce, na poczcie, na łączce, w rzeczce, w apteczce, na rączce, o kaczce, na deseczce, o córeczce;

– wyrazy różniące się tylko jedną głoską tzw. pary minimalne, np.:

szale – sale, szum – sum, szyna – syna, szybki – sypki, szyk – syk, szok – sok, szyfon – syfon, kasza – kasa, pasza – pasa, kaszki- kaski, kosz – kos, liszki – liski, wąż – wąs, plusz – plus, marsz – Mars, nasz – nas.

Terapia zostaje zakończona, gdy w mowie spontanicznej (nie podczas ćwiczeń lub zajęć logopedycznych) wszystkie głoski realizowane są poprawnie, a dziecko nie musi myśleć o tym ‘jak’ mówić, ale skupia się wyłącznie na treści wypowiedzi.

mgr Katarzyna Adamska
(logopeda w Szkole Podstawowej Nr 163
im. Batalionu „Zośka” w Warszawie)